Tòa Đốc Lý Đà Nẵng, một kiệt tác kiến trúc Pháp 125 tuổi, vừa được “khoác áo mới” thành Bảo tàng Đà Nẵng. Công trình này không chỉ là biểu tượng lịch sử mà còn là minh chứng cho nỗ lực bảo tồn di sản giữa lòng thành phố hiện đại. Bài viết sẽ dẫn dắt bạn qua hành trình từ quá khứ hào hùng đến hiện tại sống động của di sản này.
Hành Trình 125 Năm: Từ Trụ Sở Quyền Lực Đến Bảo Tàng Hiện Đại
Khởi Nguyên Thời Pháp Thuộc (1898–1945)
Tòa Đốc Lý Đà Nẵng (tiếng Pháp: La Mairie de Tourane) được khởi công năm 1898 dưới sự chỉ đạo của kiến trúc sư Pháp Adolphe Bussy, hoàn thành vào năm 1900. Công trình này là trụ sở hành chính quan trọng nhất của chính quyền thuộc địa tại Trung Kỳ, nơi làm việc của các đời Đốc lý Tourane. Với kinh phí xây dựng tương đương 38.000 franc thời bấy giờ, tòa nhà được thiết kế theo phong cách Tân cổ điển (Neoclassical), sử dụng vật liệu nhập khẩu từ Pháp như gạch đỏ Marseille và đá granite vùng Bourgogne.
Điểm nhấn lịch sử ghi dấu tại đây là sự kiện tháng 2/1937, khi hàng nghìn người dân tập trung đòi quyền dân sinh, dân chủ từ chính quyền thực dân. Ngày 26/8/1945, lá cờ đỏ sao vàng lần đầu tiên tung bay trên nóc tòa nhà, đánh dấu việc chính quyền cách mạng tiếp quản Đà Nẵng.
Giai Đoạn 1954–1975: Tòa Thị Chính Trong Chiến Tranh
Sau Hiệp định Genève 1954, tòa nhà được đổi tên thành Tòa Thị chính Đà Nẵng, trở thành trung tâm quyền lực của chính quyền Việt Nam Cộng hòa. Ngày 29/3/1975, lá cờ Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam lại được kéo lên đỉnh tòa nhà, chính thức khép lại trang sử thuộc địa và mở ra thời kỳ thống nhất.
2021–2025: Cuộc Lột Xác Thế Kỷ 21
Với tổng đầu tư 505 tỷ đồng, Tòa Đốc Lý được cải tạo thành Bảo tàng Đà Nẵng – dự án kết hợp bảo tồn di sản và ứng dụng công nghệ. Công trình giữ nguyên cấu trúc gốc, thay lớp sơn vàng cũ bằng màu trắng ngả xanh – phục dựng theo nghiên cứu từ tài liệu Pháp. Khối nhà mới xây phía đường Trần Phú áp dụng kiến trúc hiện đại, tạo điểm nhấn tương phản nhưng hài hòa.
Đặc biệt, robot dẫn đường Luna – sản phẩm trí tuệ nhân tạo đầu tiên tại bảo tàng Việt Nam – đã thu hút sự chú ý của du khách.
Kiến Trúc Tân Cổ Điển: Sự Giao Thoa Đông-Tây
Mặt Tiền Đối Xứng và Họa Tiết Tinh Xảo
Tòa Đốc Lý sở hữu mặt tiền đối xứng hoàn hảo với:
- Hệ thống cửa vòm cao 4m, kết hợp hoa văn hoa sen cách điệu.
- Lan can gang đúc chạm trổ hình dây leo, biểu tượng của sự trường tồn.
- Hai tượng sư tử đá trước cổng – linh vật bảo vệ theo quan niệm Á Đông.
Các chi tiết này được chế tác tại Pháp, vận chuyển sang Đông Dương bằng đường biển.
Vật Liệu và Kỹ Thuật Xây Dựng
- Tường gạch đỏ dày 60cm, kết hợp vữa vôi mật mía – công nghệ chống thấm vượt thời gian.
- Hệ thống thông gió tự nhiên qua các ô cửa sổ lớn, phù hợp khí hậu nhiệt đới.
So với Nhà hát Lớn Hà Nội (xây 1911), Tòa Đốc Lý có quy mô nhỏ hơn nhưng tinh xảo hơn nhờ các chi tiết phù điêu.
Bảo Tàng Đà Nẵng: Nơi Lịch Sử Gặp Công Nghệ
5.000 Hiện Vật và Câu Chuyện Đa Chiều
Bảo tàng trưng bày:
- Súng thần công thế kỷ 19 từ Thành Điện Hải.
- Bản đồ Tourane năm 1890 vẽ tay bằng mực tàu.
- Phục dựng 3D 14 Chặng Đàng Thánh Giá từ những năm 1890.
Trải Nghiệm Sống Động
- Phòng chiếu 360°: Tái hiện trận chiến 1858 tại Cửa Hàn.
- Ứng dụng thực tế ảo: Cho phép “đối thoại” với nhân vật lịch sử qua chatbot AI.
Du khách đặc biệt thích thú với bản đồ số tương tác, nơi họ có thể xem quá trình đô thị hóa Đà Nẵng qua các thập kỷ.
Kết Luận
Tòa Đốc Lý Đà Nẵng không chỉ là di sản kiến trúc mà còn là “cuốn sử sống” về sự giao thoa văn hóa Việt-Pháp. Từ những xoay tròn khéo léo trên bàn xoay gốm đến tiếng thoi đưa rộn rã trên khung cửi, mỗi hoạt động đều mang đậm dấu ấn truyền thống. Việc chuyển đổi thành Bảo tàng Đà Nẵng đã mở ra chương mới, kết nối quá khứ với tương lai thông qua công nghệ hiện đại.
